Zengezur Yolu Yeniden Açıldı! Ulaşımda Yeni Dönem Başladı!

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, barış sağlama adına önemli bir adım atarak Beyaz Saray'da ortak bir deklarasyona imza attılar. Bu süreçte, Trump'ın aracılığıyla gerçekleşen buluşma, her iki liderin de iç kamuoyu ve diasporadaki güçlü tepkilere rağmen kararlılıkla devam ettiklerinin bir göstergesi oldu. Paşinyan, bu barış sürecinin öncülerinden biri olarak önemli bir rol üstleniyor.

POLİTİKAYI DOĞU’DAN BATI’YA TAŞIDI

2018 yılında Ermenistan'daki muhalefet eylemlerini yönlendiren Paşinyan, sekiz yıl içerisinde ülkesinde önemli değişiklikler gerçekleştirdi. ABD ve Fransa'daki aşırılıkçı diasporanın baskılarına rağmen, 1915 olaylarının yeniden ele alınması gerektiğini ifade etti. Bu dönemde birçok suikast ve darbe girişimiyle karşılaşan Paşinyan, Türkiye ile olan iletişimini sürdürdü. Bakü ile görüşerek, ‘Komşularımızla dostluk kurmak ve ticaret yapmak istiyoruz' mesajını verdi. Sonunda, Türkiye ve ABD’nin arabuluculuğunda, 35 yıllık çatışmalara son verecek barış anlaşmasına Beyaz Saray’da Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile birlikte imza attı.

TÜRKİYE KAZANACAK, RUSYA VE İRAN KAYBEDECEK

Trump’ın katıldığı toplantıda varılan anlaşmaya göre, Ermenistan’ın topraklarından geçecek kritik Zengezur Koridoru açılacak. Bu durum, Türkiye’nin Azerbaycan’ın ana kısmına ve Orta Asya’ya kara yoluyla ulaşımını sağlayacak. Erivan ile Bakü, karşılıklı olarak geçmiş düşmanlıkları sona erdirecek ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya doğrudan erişim imkanı bulacak. Anlaşmanın hayata geçmesi, Rusya’nın Güney Kafkasya’daki etkinliğini, İran’ın ise bölgedeki etkisini azaltacak. ABD ve Avrupa nüfuz alanlarını genişletecekken, Ankara Orta Asya ile doğrudan ilişki kurmuş olacak.

BATI İLE İLİŞKİLERİ GÜÇLENDİRİYOR

Zengezur Koridoru (Trump Rotası), Azerbaycan ile Ermenistan'ı Batı dünyasına bağlarken Türkiye’nin de Orta Asya’ya ulaşımını güçlendirecek.

BARIŞ RÜŞVETİ

Trump, Rusya ile barış sağlamak amacıyla Ukrayna'dan nadir elementler ve Kongo ile Ruanda’dan madenler talep ederken, Ermenistan ve Azerbaycan’la ilişkilere de göz attı. Zengezur Koridoru’na adını verdi ve bu karayolunun bir kısmını ABD’li şirketlere tahsis etti.

İLGİNÇ DİYALOG

İmzaların ardından Trump ile Beyaz Saray’da tur atan Aliyev arasında dikkat çekici bir diyalog gerçekleşti. Trump’ın, ‘Herkes 2028’de yeniden aday olmamı istiyor’ sözlerine Aliyev, ‘Biz de buna dahiliz’ yanıtını verdi.

GÜNEY KAFKASYA’DA BARIŞ RÜZGARI

35 YILLIK SAVAŞ İLE SONU BULUYOR: Türkiye’nin yanı başındaki ateş çemberinden bir halka kopma aşamasına geldi. 35 yıldır devam eden çatışma, Azerbaycan ile Ermenistan arasında barışa biraz daha yaklaşıldığını gösteriyor. Olayların başlangıcı, Sovyetler Birliği'nin çöküşünün ardından Ermenistan'ın Karabağ'ı işgal etmesiyle oldu. Karşılıklı saldırılar, yaklaşık 30 yıl boyunca devam etti. Ermenistan’ın saldırılarının arttığı dönemde, Azerbaycan 27 Eylül 2020’de karşı bir operasyon başlattı. 8 Kasım 2020’de Karabağ tekrar el değiştirdi. 10 Kasım 2020 tarihinde, Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasında savaşı sona erdirmek için bir bildiri imzalandı. Ardından Aliyev, barış müzakerelerine başlama önerisinde bulundu ve Paşinyan bunu kabul ederek önemli adımlar atmaya başladı. 2023 yılı itibarıyla Karabağ’daki Azerbaycan egemenliği tam olarak kuruldu.

DUVARLAR YIKILIYOR: Uzun yıllar süren müzakerelerin ardından, iki ülkenin liderleri Trump’ın arabuluculuğunda, Beyaz Saray’da “kalıcı barış, karşılıklı saygı ve ekonomik iş birliği” vurgusu içeren bir ortak deklarasyona imza attı. Trump, görüşmeler öncesi liderlerle ayrı ayrı, ardından birlikte bir araya geldi. Trump, “Her iki taraf savaşı sona erdirmeyi kabul etti. Ermenistan ve Azerbaycan, çatışmaları durdurmayı, ticari ve diplomatik ilişkileri başlatmayı, birbirlerinin toprak bütünlüğüne saygı göstermeyi taahhüt ediyor. Bu bir ateşkes değil, gerçek bir barış anlaşması” dedi. Aliyev, Trump’ın liderliği sayesinde 30 yıldır başarısız olunan bir hedefin gerçeğe dönüştüğünü belirterek “Bugün Kafkasya’ya barışı getiriyoruz. Ermenistan ile bağlantılar değil, uçurumlar inşa ediyoruz. Ayrıca, uluslararası barış için tarihi bir adım attık. Ticaret, enerji, savunma ve yapay zeka alanlarında stratejik iş birlikleri yapacağız” şeklinde konuştu. Paşinyan ise, “Egemenlik, toprak bütünlüğü ve yargı yetkisi temelinde yeni bir dönem başlatıyoruz. Bu başarı, Sayın Trump’ın küresel liderliğinin kanıtıdır” ifadesinde bulundu.

YAPTIRIMLAR KALKTI: Varılan anlaşmayla Zengezur Koridoru ile Nahçıvan bağlantısı kurulmuş oldu; ABD, Azerbaycan’a 1992’den bu yana uyguladığı savunma kısıtlamalarını nihayet kaldırdı. Liderler ayrıca, çatışmayı çözmeyi amaçlayan ABD, Rusya ve Fransa’nın eş başkanlık ettiği Minsk Grubu’nun feshedilmesini talep eden ortak bir mektuba da imza attılar.

PAŞİNYAN BAŞARIYLA DİRENDİ: Bu süreçte en önemli mimar konumundaki Paşinyan, kendi iç kamuoyunun ve diasporanın tepkilerine rağmen kararlılıkla hareket etmeye devam etti. 2018 yılında Ermenistan'daki muhalefet gösterilerini yönlendiren Nikol Paşinyan, sekiz yıl içerisinde ulusunu dönüştürdü. Rusya’dan uzaklaşarak Batı’ya yöneldi. AB ve ABD yanlısı bir dış politika izleyerek, 1915 olaylarının yeniden ele alınması gerektiğini savundu. “Ne olduğunu, neden olduğunu, nasıl algıladığımızı ve kimin üzerinden algıladığımızı anlamalıyız” dedi ve uzak bir ülkenin bu olayları soykırım olarak tanımasının Ermenistan’a hiçbir yarar getirmediğini vurguladı. Birçok suikast girişimini atlattı ve darbe girişimlerini engelledi. Türkiye ile teması kesmedi. Apostolik Kilisesi ile de çatışarak muhalefet etti. 7 Haziran 2026’da yapılacak parlamento seçimlerinde icraatlarının sonuçlarını alıp alamayacağı ise merak konusu olacak...

TRUMP ARAŞTIRMALAR PEŞİNDE

Göreve geldiği günden bu yana ülkesini bir şirket gibi yöneten ABD Başkanı Donald Trump, Ermenistan ve Azerbaycan ile de pazarlık süreçlerine girdi. Rusya ile barış sağlamak amacıyla, Ukrayna’dan nadir elementler, Kongo ve Ruanda’dan madenler talep eden Trump, Zengezur Koridoru’na adını verirken, bu yolun bir kısmını ABD’li şirketlere tahsis etti. Anlaşma gerçekleştiğinde, Azerbaycan’ın ana toprakları, Nahçıvan’a “Trump’ın Uluslararası Barış ve Refah Rotası” ile bağlanmış olacak. Trump, toplantı sonrası yaptığı açıklamada, “99 yıllığına deal yaptık. Amerikalı firmaların önemli altyapı geliştirmelerini bekliyoruz. Bu iki ülkeye girmek için çok istekli” dedi. Ayrıca Trump, enerji, ticaret ve yapay zeka dahil birçok alanda iki ülkeye ikili anlaşmalar imzaladığını da duyurdu. Bu arada, Kamboçya’nın ardından Azerbaycan ve Ermenistan, Trump’ı “Nobel Barış Ödülü’ne” aday göstereceklerini belirtti. Trump ise, barış görüşmeleri ile ilgili, “Siyaset için değil, hayat kurtarmak için çalışıyorum” yanıtını verdi.

İLHAM ALİYEV’DEN AÇIKLAMALAR

Şimdi anayasa değişikliği hakkında konuşma zamanı: Washington’da gerçekleştirilen üçlü zirveyi değerlendiren Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, “Kanlı savaş sayfasını kapatıyoruz. Beyaz Saray’da yeniden gözden geçirilen barış anlaşması, bölgeye huzur getirecek. Ancak Ermenistan’ın atması gereken adımlar var. Anayasasında hala Azerbaycan’a karşı toprak talepleri mevcut. Gerçek bir barış anlaşması bu nedenle imzalanmadı. Ermenistan, deklarasyonda Azerbaycan’a yönelik toprak taleplerinin anayasadan çıkarılacağına dair beyanat veriyor. Aksi takdirde, bu durum bir saygısızlık olacaktır. Ne zaman değiştirileceği ise tamamen onların iç meselesidir. Ancak değişimin hızlı bir şekilde gerçekleşmesi gerektiğini düşünüyorum; zaman kaybı yaşamamalıyız” dedi.

ABD İLE STRATEJİK İŞBİRLİĞİ: Aliyev, Azerbaycan’ın ana toprakları ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında Ermenistan üzerinden ulaşım sağlamanın önemine işaret ederek “Engelli bağlantı sağlanmalıdır. Bu koridor, demiryolu projelerine ve enerji ile iletişim altyapılarına da ev sahipliği yapacaktır. Aynı zamanda diğer enerji altyapılarında ciddi çalışmalar yapmayı planlıyoruz. Azerbaycan ile Hazar kıyısındaki komşuların enerji kaynaklarının buradan aktarılması mümkün olacaktır” bilgisini paylaştı. Aliyev, bunun yanı sıra ABD ile stratejik bir ortaklık sürecinin başladığını da sözlerine ekledi.

MİNSK GRUBU FESHEDİLECEK

Aliyev ve Paşinyan’ın imzaladığı ortak bildirinin tam adı; Azerbaycan ile Ermenistan Arasında Barışın ve Devletlerarası İlişkilerin Tesis Edilmesi Hakkında Anlaşma... Taraflar, bu anlaşmanın onaylanması için ek adımlar atılmasının gerekliliğini kabul ettiler. Deklarasyonda özetle şu ifadeler bulunmakta: “Biz, Birleşmiş Milletler Şartı ve 1991 Alma-Ata Bildirgesi’ne uygun olarak, geçmişteki çatışmaların esiri olmayan parlak bir geleceğe adım atmamız gerektiğini kabul ediyoruz. Şimdi ve gelecekte herhangi bir intikam girişimine kesinlikle karşı çıkıyor ve reddediyoruz.” Ayrıca 1992’deki Dağlık Karabağ savaşı sonrası barış sağlanması amacıyla kurulmuş olan ve Fransa, Rusya ve ABD’nin eş başkanlık ettiği Minsk Grubu, barış anlaşmasının ardından işlevsiz hale gelecek.

KAZANAN KİM, KAYBEDEN KİM?

İki ülke arasında kritik öneme haiz olan Zengezur Koridoru, Ermenistan’ın İran sınırındaki topraklarından geçen 43 kilometrelik bir alanı kapsıyor ve Azerbaycan'ı, Nahçıvan’a ve Türkiye’ye bağlıyor. 2020’de ateşkesin sağlanmasının ardından bu koridorun kontrolü, Rus istihbarat servisi FSB’ye devredilmişti. Şimdiki adıyla Trump Koridoru, Rusya’ya bölgedeki ticaret yollarını kontrol etme fırsatı sunuyor. Barış anlaşması ile Moskova’nın devre dışı kalması ve yerini ABD’nin alması planlanıyor. Bu gelişme, Moskova ve İran arasındaki karasal erişimin engellenmesine yol açacak. Aynı zamanda, Washington’un doğrudan İran sınırında aktif hale gelmesine imkan tanıyacak. Bunların yanı sıra, Ermenistan Rusya’ya olan bağımlılığını da büyük ölçüde azaltmış olacak. Türkiye ile Azerbaycan’ı birbirine bağlayan Zengezur Koridoru, “Orta Koridor” olarak adlandırılan ticaret hattının bir parçası haline gelecek. Bu yol; Türkiye ve Orta Asya üzerinden, Avrupa’dan Çin’e kadar uzanacak ve bu sayede AB’nin Asya’daki etkisi artacaktır.

İRAN’DAN ÇARPICI TEPKİ: İZİN VERMEYİZ

İran’ın, ABD’nin arabuluculuğunda gerçekleştirilen barış anlaşmasına tepkisi merakla bekleniyordu ve gelen açıklamalar “İstikrarı bozabilecek dış müdahaleler konusunda endişe verici” olarak değerlendirildi. Dışişleri Bakanlığı, ulaştırma ağlarının önündeki engellerin kaldırılmasının karşılıklı çıkarlar, bölge ülkelerinin egemenliği ve toprak bütünlüğüne saygı göstererek ve dış müdahalelerden uzak bir biçimde gerçekleştirilmesi gerektiğini dile getirdi. İran Dini Lideri Ali Hamaney’in danışmanı Ali Ekber Velayeti, Trump destekli koridora izin vermeyeceklerini belirterek, “Bu proje uygulandığında Güney Kafkasya’nın güvenliği tehlikeye girecek. Gerçekleşmesi imkansız bir fikir. İzin vermeyeceğiz. Sayın Trump, Kafkasya’yı 99 yıllığına kiralayabileceği bir gayrimenkul olarak düşünüyor. Bu girişim, Trump's mercenaries için bir yol olmayacak, onların mezarlığı olacaktır” şeklinde ifadelerde bulundu. İran, koridor nedeniyle Ermenistan’a doğrudan erişimini kaybetme endişesi taşıyor.